|
БАЙТУЛМОЛ
Байтулмол - мусулмонларнинг ҳақи бўлган молларнинг кирим-чиқими билан шуғулланувчи идорадир. Шунга кўра, мусулмонлар ҳаққи бўлган ҳар бир мол - гарчи бирон жиҳат унинг эгаси этиб тайин қилинган тақдирда ҳам, мусулмонлардан ким унга эга бўлиши тайин бўлмаса - байтулмолнинг ҳаққи бўлиб қолаверади. Шунинг учун агар, мол байтулмолда ушлаб турилса, шу ушлаб турилиши сабабли мол байтулмол ҳақига қўшилади. Бунда молнинг байтулмолга кириш ёки кирмаслигида фарқ йўқ. Чунки байтулмол жой эмас, идорадир. Энди агар ўз ўрнига сарфланса, байтулмолнинг чиқими ҳисобланади. Бунда мол байтулмолнинг ўзидан чиқдими ёки чиқмадими бунинг фарқи йўқ. Чунки мусулмонлар волийлари ва омиллари ихтиёрига ўтган ёки қўлларидан чиққан мол байтулмол кирими ва чиқими ҳукмида бўлади.
Байтулмолнинг киримлари
Байтулмолнинг доимий киримлари ўлжа, ғанимат, хирож, жизя, умумий мулкнинг барча турдаги киримлари ва давлат мулкидан тушган фойдалар, ушрлар, конлар, рикознинг бешдан бири ва закот молларидир. Фақат закотлар байтулмолнинг алоҳида хазинасига қўйилиб, Қуръонда зикр қилинган саккиз жойгагина сарф қилинади. Хоҳ, давлат ишлари бўлсин, хоҳ уммат ишлари бўлсин, уларнинг шу саккиз ўриндан бошқасига сарфланиши мумкин эмас. Имом (халифа) ўз раъйи ва ижтиҳоди билан шу саккиз жойдан хоҳлаганига бериши мумкин. Улардан фақат биттасига бериши ҳам, ҳаммасига бериши ҳам жоиз, умумий мулкларнинг киримлари байтулмолнинг алоҳида хонасига йиғилиб, бошқаларидан ажратиб қўйилади. Чунки улар ҳамма мусулмонларнинг мулкидир. Халифа уларни ўз раъйи ва ижтиҳоди билан, шариат ҳукмларига амал қилгани ҳолда, мусулмонларнинг фойдасига ишлатади.
Байтулмолнинг ҳақларидан ҳисобланувчи бошқа моллар бир-бирлари билан аралаш қўйилиб, давлат ва уммат ишларига ҳам, мазкур саккиз ўринга ҳам, давлат лозим топган бошқа жойга ҳам сарфланиши мумкин. Бу моллар фуқаронинг эҳтиёжларига етса, етди. Етмаса давлат ўз зиммасидаги вазифани бажариш учун мусулмонларга солиқ солади. Солиқ солиш шариат белгилаб берган тарзда бўлади. Мусулмонларнинг гарданидаги фарзни адо этиш учун давлатга пул керак бўлса, унинг мусулмонларга солиқ солишга ҳаққи бўлади. Майитнинг
75-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143